Er is een betekenisverschil.

de punt

leesteken in de vorm van een stip
Aan het eind van een zin zet je een punt, vraagteken of uitroepteken.

het punt

plaats; kwestie; onderdeel
Dit is een prachtig punt om een foto te maken.
Zij sneed tactisch het heikele punt van de hoge huishouduitgaven aan.
Als laatste punt legde hij de regels uit rond puntkomma's en punten in opsommingen.

In Vlaanderen wordt het punt ook wel gebruikt in de betekenis van de punt.

Bij een aantal woorden geeft het lidwoord betekenisverschil. Voor andere min of meer bekende voorbeelden kijkt u bij de blik / het blik.

De woorden worden wel door elkaar gebruikt, maar er is betekenisverschil. En steward heeft nog een andere betekenis.

purser     

hoofd van bedienend personeel in vliegtuig, passagiersschip of luxe trein, lid van het bedienend personeel

• Een purser is verantwoordelijk voor een goede werksfeer aan boord en voor de klanttevredenheid.
• Bij de overstap op de TGV in Budapest staat bij elke wagon een purser klaar.

steward     

iemand die reizigers verzorgt in vliegtuig, passagiersschip of luxe trein, ordehandhaver en begeleider bij grote evenementen

• Ik werkte in een café maar wilde graag wat van de wereld zien, dus werd ik stewardess.
• Voor een ordelijke huldiging van Ajax is het inzetten van stadionstewards echt onvoldoende.
• Sabine had eerst een vakantiebaantje als corona-steward in de Zoo, en werkt nu in een hondenasiel.

Opmerkelijk is dat woordenboeken nog een aparte betekenis geven voor stewardess, namelijk: iemand die op dierententoonstellingen helpt met de verzorging. Maar deze betekenis lijkt in onbruik te zijn geraakt. Misschien was er wel kritisch commentaar van reizigers op luxe cruiseschepen op deze gelijkschakeling van mens en dier.

Soms wordt purser ook gebruikt in de betekenis steward. En dat is niet helemaal onlogisch Want de purser is als hoofd van het bedienend personeel zelf een meewerkende voorman of voorvrouw. In het luxe treinverkeer lijkt purser iets vaker voor te komen dan steward. Misschien komt dat wel door de oorspronkelijke betekenis: van het Engelse ‘purse’ voor ‘beurs’. Want de purser op het perron controleerde vroeger ook of iemand een geldig kaartje had.

De aanduiding steward kent een mannelijke en een vrouwelijk variant. Maar tegenwoordig noemen ook vrouwen zich steward, omdat ze een meer neutrale aanduiding belangrijk vinden. En ook omdat een vrouwelijke purser geen purseres genoemd wordt. Vraag blijft dan wel of steward niet al te mannelijk klinkt. Hoe dan ook, de keuze is uiteraard vrij.

Er is een betekenisverschil.

quota

quotum; aandeel in het onderhoud van een polder of waterschap (de-woord, meervoud: quota's)
Het waterschap heeft nieuwe quota's met de ingelanden afgesproken.

quorum

minimumaantal leden dat wettelijk of statutair vereist is om besluiten te kunnen nemen op een vergadering
Voor een bestuur van vijf leden is drie doorgaans het quorum.

quotum

evenredig aandeel; wettelijk vastgestelde hoeveelheid (het-woord, meervoud: quotums of quota)
Voor Nederlandse vissers wordt het quotum voor haring volgend jaar verhoogd; het quotum voor schol blijft gelijk.

Het Latijnse quota is een verkorting van quota pars, 'het hoeveelste deel'. Het woord quotum is eveneens Latijn en betekent 'het hoeveelste?'

In het Nederlands betekenen quotum en quota nagenoeg hetzelfde, maar voor het meervoud zijn er verschillende mogelijkheden. Nu lijkt quota's misschien net zo fout als musea’s, maar het is het meervoud van quota. Er is nog zo'n meervoud dat vaak als fout wordt aangevoeld: valuta's. Maar ook dat is goed, want het is het meervoud van valuta ('betaalmiddel'), niet van valutum. Voor woordparen met een klassiek en een Nederlands meervoud kijkt u bij bases / basissen.

Het is begrijpelijk dat quorum (van het Latijn quorum maxima pars, letterlijk: 'van wie het grootste deel') vaak verward wordt met quotum in de betekenis 'vastgestelde hoeveelheid'. Want dat 'grootste deel' is ook een vastgestelde hoeveelheid. Maar quorum is een vergaderterm, en quotum heeft altijd 'evenredigheid' als (onderliggende) betekenis. Beide woorden in één zin: De Tweede Kamer kon geen besluit nemen over aanpassing van de melkquota omdat het quorum ontbrak. (Er waren minder dan 76 leden aanwezig.) Overigens is quotums als meervoud ook goed, het klinkt ook wat minder Latijn.

Er is een klein betekenisverschil.

raam

lichtdoorlatende wand (vanuit de omlijsting gedacht)
Het gaat regenen, doe jij even de ramen dicht.

ruit

lichtdoorlatende wand (doorgaans in de vorm van een rechthoek)
Zij leek net een vogeltje dat tegen de ruit is gevlogen.

De woorden worden door elkaar gebruikt: Het roodborstje tikt tegen het raam. Maar omdat raam oorspronkelijk 'omlijsting, kozijn' betekent, zeggen we niet ruiten en deuren of glas-in-loodruiten. Toch blinderen wij geen ruiten, en zeggen we een beetje dubbelop: raamkozijn.

Het verschil valt mooi te zien bij ruitenwisser en ramenwasser. Bij ruitenwisser denken we eerder aan auto's waar de wissers niet tot de rand komen. En een ramenwasser moet met zijn ... wisser wel de hele glaswand doen tot aan de kozijnranden. U kunt natuurlijk ook glazen-wasser zeggen.

De woorden worden door elkaar gebruikt, maar er zijn wel kleine verschillen in betekenisnuance. Ook is er verschil in figuurlijk gebruik.

raam       

licht doorlatende uitsparing in muur of andere afscheiding; het gaat eerder om het oppervlak (de wand) en de omlijsting (het kader).

• Op de ramen waren afbeeldingen van vogels geplakt.
• Doe je autoraampje dicht, wil je?
• In Amsterdam zijn weer nieuwe plannen ontwikkeld tegen raamprostitutie.

venster     

licht doorlatende uitsparing in een muur of andere afscheiding; het gaat eerder om de opening

• Te koop: prachtige oude vensters voor het renoveren van stalgebouwen.
• Bij de brand in de Notre Dame is het beroemde roosvenster gelukkig gespaard gebleven.
• Kijk, hier heb je een vensterenvelop dan hoef je het adres niet opnieuw te schrijven.

Bij een raam gaat het eerder om de (licht doorlatende) wand zelf. Daarom tikt het roodborstje ook niet tegen het venster maar tegen het raam. Daarom ook tikt de regen niet zachtjes tegen het zoldervenster, maar tegen het zolderraam. En we spreken eerder over gebrandschilderde ramen dan gebrandschilderde vensters. Want het gaat om de kleuren op de glaswand. Een raam kan trouwens ook een ruit zijn. Zie hierover elders in het Verwarwoordenboek.

Een venster was oorspronkelijk een kleine opening in een muur om naar buiten te kunnen kijken. Later kwam daar ook glas in. Een venster is vaak ook wat klassieker en mooier uitgevoerd. Ramen zijn doorgaans wat groter; in een schuifpui zitten geen vensters maar ramen. En bij ramen gaat het niet alleen om licht, maar kan het ook gaan om frisse lucht. Je kunt wel een venster openzetten maar gebruikelijker is toch een raam openzetten.

Beide woorden hebben ook een mooie figuurlijke betekenis.

• Het cao-overleg heeft eindelijk een raamovereenkomst opgeleverd. Details worden in later overleg geregeld.
• Je kunt deze internetpagina beter openen in een nieuw venster.

Het woord raam, met het accent op de omlijsting of het kozijn zelf, betekent ook ‘kader’, zoals in het woord denkraam van stripmaker Marten Toonder. Het woord venster, met accent op ‘naar buiten kunnen kijken’, heeft ook de algemene betekenis ‘opening naar de buitenwereld’. Zoals in Geschiedenis, 20 vensters op de wereld. En ja, een nieuw scherm, zie het tweede voorbeeld, kun je dan beter openen in een nieuw venster.

Nog twee lastige detailvragen.

Is er verschil tussen een vensterraam en een raamvenster? Als de lijst afbeeldingen op internet een goed ‘venster’ biedt op mogelijke verschillen, dan lijkt het erop dat een vensterraam eerder rechthoekig en moderner is, en dat een raamvenster eerder bijzondere vormen kent met bogen en kleinere vakjes. Dit verschil is dan geheel in lijn met de opmerking dat een venster vaak wat klassieker en mooier is dan een raam.

Is er verschil tussen een vensterbank en een raambank? Ja, een vensterbank is de vaak wat verbrede afdekking van de onderlijst van een raamkozijn, voor geranium of sierobject. En een raambank is een bank die is ingebouwd in een verdiept raamkozijn. Vanaf zo’n raambank kun je dan gezellig naar buiten kijken, door het raam (de omlijsting) of een mooi klassiek venster (om te zien wat er buiten gebeurt).

Er is een betekenisverschil.

radiateur

koelsysteem van een motor
Ik moet even langs de garage: de radiateur lekt.

radiator

onderdeel van verwarmingssysteem dat warmte uitstraalt
Deze radiator lijkt me veel te klein voor deze kamer.

Eigenlijk is deze variatie niet nodig. In beide gevallen gaat het om een systeem waar warm water doorheen stroomt. Alleen als het erg gevroren heeft, kan het onderscheid eventueel nuttig zijn: Misschien kun je even deze elektrische radiator bij je bevroren radiateur zetten. En verder wordt het woord radiator wel gebruikt voor radiateur, maar andersom gebeurt dat nooit.

Er is geen betekenisverschil.

Sommige woorden hebben een meervoud op -en en op -s. Doorgaans is er geen betekenisverschil, wel kan er een stijlverschil zijn. Voor meer van deze woordparen kijkt u bij aardappelen / aardappels.

In sommige gevallen is er wel verschil in betekenis, zoals bij portieren / portiers. Voor meer voorbeelden daarvan kijkt u bij curatoren / curators.

Er is verschil in betekenis.

rapportage                

verslag(legging)

De jaarlijks verplichte rapportage over de waterkwaliteit bleek al langer onduidelijk.

reportage                   

beeldverslag

En dan krijgt u ook nog een complete huwelijksreportage in sfeervolle foto’s.

De overlap in betekenis is ‘verslag’. Maar er zijn twee verschillen. 1. het medium. Een rapportage is op schrift en een reportage gaat in beeld (en geluid). 2. de inhoud. Een reportage gaat over (nieuwswaardige) gebeurtenissen. Een rapportage bevat bevindingen en/of resultaten van onderzoek.

En het verschil tussen rapportage en rapport? Oorspronkelijk was een rapportage het uitbrengen van een rapport, dus de verslaglégging. Maar de verslaglegging heeft nu ook zelf de betekenis van ‘verslag’. Vandaar de omschrijving ‘verslag(legging)’.

Er is een betekenisverschil.

rauw

ongekookt; ruw, onaangenaam
Zou alleen rauwe groente eten echt gezond zijn?
Dat viel hem rauw op z'n dak.

rouw

droefheid
Vroeger had je officiële rouwperioden na een sterfgeval.

Verwar dus niet rouwverwerking na een sterfgeval met rauwverwerking in de keuken. En ja, de woorden kunnen samengaan in een boektitel als Rauwe rouw, een zelfhulpboekje voor nabestaanden.

Slechts bij een paar woorden geeft de au of ou betekenisverschil. Vergelijk dauw / douw en nabauwen / nabouwen. Verder is het brauw in wenkbrauwen maar brouw in bierbrouwen. En beide mogelijkheden zijn goed in het eerste deel van rouwdouwer. 

Er is geen betekenisverschil, het gaat om een verschil in gebruik.

recent

niet zo lang geleden, onlangs (bijvoeglijk naamwoord en bijwoord)
Zij had het over het recente verleden. (bijvoeglijk naamwoord: nabije)
Deze kliniek is recent nog geëvalueerd door de inspectie. (bijwoord: onlangs)

recentelijk

onlangs (bijwoord)
Dit is recentelijk nog uitvoerig aan de orde geweest.

Het bijvoeglijk naamwoord recent kan ook als bijwoord worden gebruikt, maar recentelijk kan niet als bijvoeglijk naamwoord dienstdoen. Schrijf dus niet de recentelijke maatregelen. U kunt immers ook niet zeggen de kortgeleden maatregelen. De recentelijk genomen maatregelen is wel correct.

Recentelijk werd vroeger ten onrechte bestreden als anglicisme, omdat het te veel deed denken aan recently. Maar er is niets tegen dit woord, behalve dat het nu wat ouderwets klinkt, niet zo recent is dus. Kijk voor nog enkele bekende struikelblokken bij buitenlands / buitenslands.

Er is een betekenisverschil.

rechtsstatelijk

volgens de rechtsstaat
Elke ambtenaar moet een goed ontwikkeld democratisch en rechtsstatelijk besef hebben.

staatsrechtelijk

volgens het staatsrecht
Ik weet wel iets van strafrecht en civiel recht, maar staatsrechtelijk ben ik een leek. Vraag mij dus niets over de juridische organisatie van ons land.

Beide woorden in één zin: De voorgestelde reorganisatie van ons politieapparaat is staatsrechtelijk en rechtsstatelijk bezien voor kritiek vatbaar. Hier zegt de auteur dat er kritiek is omdat de reorganisatie niet voldoet aan criteria voor een rechtsstaat (met grondrechten voor burgers, enz.) en dat de reorganisatie misschien ook in strijd is met het staatsrecht, de nu geldende wettelijke regelingen betreffende overheidsorganen.

Er is geen betekenisverschil.

Sommige woorden hebben een meervoud op -en en op -s. Doorgaans is er geen betekenisverschil, wel kan er een stijlverschil zijn. Voor meer van deze woordparen kijkt u bij aardappelen / aardappels.

In sommige gevallen is er wel verschil in betekenis, zoals bij portieren / portiers. Voor meer voorbeelden daarvan kijkt u bij curatoren / curators.

Er is een betekenisverschil.

rede

verstand, begripsvermogen
Een redeloos iemand kun je moeilijk tot rede brengen.

reden

argument, motief
De reden die hij gaf voor zijn wegblijven bleek een smoesje te zijn.

Een rede is ook een toespraak of een plaats om voor anker te gaan (de rede van Texel). En beide woorden in één zin: Zei Pascal niet dat het hart zijn redenen heeft die de rede niet kent?

Er is een klein betekenisverschil.

redenatie

argumentatie, betoog (vaak: vreemde redenering)
Die hele theorie van democratie in de Arabische wereld brengen: wat een redenatie!

redenering

argumentatie, betoog
Zijn redenering kwam erop neer dat cruisevakanties juist het leven bekorten.

Voor meer woordparen waarbij het achtervoegsel -atie / -ering tot een betekenisverschil kan leiden, kijkt u bij fundatie / fundering.

De woorden worden door elkaar gebruikt, maar verschillen soms heel subtiel in betekenis.

reeks             

rij van opeenvolgende elementen, eerder met nadruk op ‘gelijksoortig’

De opeenvolging van getallen waarbij elk getal de som is van de twee voorafgaande staat bekend als de reeks van Fibonacci (0, 1, 1, 2, 3, 5, 8, 13, 21, enz.).

serie              

rij van opeenvolgende elementen, eerder met nadruk op ‘bij elkaar behorend’

Wat zijn de laatste vier cijfers van het serienummer van uw fiets?

Sommige taalgebruikers voelen verschil in duur tussen een reeks van jaren en een serie van jaren. Een reeks zou dan langer zijn dan een serie, maar dit verschil vinden we niet terug in het gebruik op internet. Toch zit dit verschil ‘langer – korter’ misschien wel in het woordpaar boekenreeks – boekenserie. Een ander miniem verschil is misschien duidelijker. Kunnen reeks en serie in de volgende zinnen worden verwisseld?

• Studentenvereniging moet groentijd anders inrichten na een reeks incidenten.
• Rode Kruis haalt medewerkers terug na een serie incidenten.

Ja, de woorden zijn inwisselbaar. Maar bij een reeks zou het dan eerder gaan om gelijksoortige incidenten, in dit geval geweld en vernedering van eerstejaars. Bij een serie 

zou het dan eerder gaan om diverse, maar bij elkaar behorende incidenten: beschieting van ziekenhuizen, weigeren diplomatiek paspoort, kaping van ziekenauto’s, enz. Het verschil ‘gelijksoortig – bij elkaar behorend’ zou dan wellicht ook kunnen verklaren waarom we niet spreken van een tv-reeks of een reeksmoordenaar. We spreken over een tv-serie want het gaat hier niet om de gelijksoortigheid van de diverse afleveringen, maar om het feit dat ze bij elkaar horen. En een seriemoordenaar pleegt misschien wel moorden die op elkaar lijken, dus gelijksoortig zijn, maar het gaat er hier eerder om dat de diverse moorden bij elkaar horen omdat ze afkomstig zijn van één dader. En nu maar hopen dat dit vermoeden van onderscheid een reeks (gelijksoortige) bevestigingen of anders een serie (diverse maar bij elkaar horende) commentaren oplevert, opdat dit mogelijke verschil verder kan worden verhelderd.

Er is soms een betekenisverschil.

als regel

verwijzing naar een regel, gewoonlijk
Als regel worden vacatures eerst intern opengesteld.

in de regel

gewoonlijk

In de regel heeft deze behandeling na 7 tot 10 dagen effect.

Als regel wordt voornamelijk gebruikt in de betekenis van in de regel. Strikt genomen is als regel een verwijzing naar een regel. Maar kennelijk speelt dan het gezegde geen regel zonder uitzonderingen een rol, waardoor de betekenis 'gewoonlijk' de overhand krijgt. Wanneer u echt een verwijzing naar een regel bedoelt, kunt u beter anders formuleren, bijvoorbeeld: Bij ons geldt de regel dat vacatures eerst intern worden opengesteld.

Er is geen betekenisverschil, het gaat om een verschil in spelling.

Regiem mag bij ons ook gespeld worden zoals in de taal van herkomst, het Franse regime. Het meervoud krijgt in beide gevallen de -s eraan vast: regiems, regimes.

Het blijft wel een raadsel waarom voor dit woord ook het Nederlandse spellingregiem van kracht is, maar waarom wij bijvoorbeeld niet criem hebben naast crime. Enfin, u kunt zich nu verheugen over een woord met een dubbel paspoort.

Er zijn meer woordparen waarbij een klein verschil in spelling geen betekenisverschil geeft. Voor een overzicht van deze woordparen kijkt u bij aambeeld / aanbeeld.

Er is een betekenisverschil.

reizen

op reis zijn (reisde, heeft en is gereisd)
Ik vrees dat door de ov-chipkaart de reisprijzen sterk zullen stijgen.

rijzen

stijgen, omhooggaan (rees, is gerezen)
Sterker nog, ik denk dat de reiskosten de pan uit zullen rijzen.

De variatie ei-ij kent meer woordparen. Voor andere struikelblokken kijkt u bij bereiden / berijden.

Er is een klein betekenisverschil.

in relatie met

eerder een gelijkwaardige relatie
Hoe ziet u dit in relatie met wat de vorige spreker opmerkte?

in relatie tot

eerder een ongelijkwaardige relatie
In relatie tot het vorige onderwerp zou ik nog een korte opmerking willen maken.

Hetzelfde onderscheid geldt bij in tegenstelling met / tot, in vergelijking met / tot en in verhouding met / tot. Vergelijk ook koppeling tussen (gelijkwaardig) en koppeling aan / met (ongelijkwaardig). Maar in veel gevallen is dit heel subtiele verschil niet relevant. Zie ook contrast met / tussen.

Er is een betekenisverschil.

relict

overblijfsel uit vroegere tijd
Deze heide met vennetjes is een relict van het vroegere landschap.

relikwie

overblijfsel van een heilige dat wordt vereerd, kostbaar aandenken
Onder het altaar in dit klooster zijn relikwieën ingemetseld van de heilige Benedictus.

Beide woorden in één zin: Het vereren van relikwieën of relieken wordt door moderne gelovigen beschouwd als een relict van een bijna verdwenen religieuze cultuur.

De woorden betekenen nog hetzelfde, maar lijken nu elk ook een eigen weg te gaan.

reliek             

zie relikwie; historisch object waaraan bijzondere waarde wordt toegekend

In het Haags Historisch Museum zijn twee relieken tentoongesteld: een vingerkootje van Jan de Witt en de tong van zijn broer Cornelis.

relikwie         

zie reliek; overblijfsel van een door gelovigen als heilig vereerd persoon

In de Sint-Janskathedraal in den Bosch bevindt zich een standbeeld van paus Johannes Paulus II met in de voet van het beeld een relikwie met een druppel bloed van de paus.

Het ‘object’ in de omschrijving van reliek kan van alles zijn, vanaf de verfzakjes van Rembrandt tot het pistool waarmee Pim Fortuyn is vermoord. Bij een ‘overblijfsel’ in de omschrijving van een relikwie gaat het om lichaamsdelen, stukken kleding of voorwerpen waarmee die persoon in aanraking is geweest. Onze taal kent ook nog een algemener woord voor ‘overblijfsel uit vroeger tijd’, namelijk relict: De capslocktoets lijkt me een relict uit de tijd dat we nog echte typemachines hadden.

De betekenisontwikkeling bij het woordpaar reliek – relikwie is een goed voorbeeld van de werking van het principe van Von Humboldt. Zie de inleiding op het Verwarwoordenboek: Als een taal twee woorden heeft met dezelfde betekenis zal een woord verdwijnen of er zal betekenisverschil ontstaan. In 2014 kon ik bij de behandeling van relict-relikwie nog geen melding maken van een beginnend onderscheid, maar nu lijkt zich het volgende af te tekenen: een reliek is werelds (en ook nog religieus), maar een relikwie is alleen religieus. Zie bijvoorbeeld deze uitspraak uit begin 2020 over het zwaard waarmee Oldenbarnevelt is onthoofd en de kist waarin Hugo de Groot uit het slot Loevestein is ontsnapt: Het gaat niet om zomaar een zwaard en niet om zomaar een kist. Het zijn historische relieken, die de Nederlander dichterbij de nationale geschiedenis brengen. Dus reliek gaat richting wereld, maar een relikwie blijft in de kerk.

Er is een klein betekenisverschil.

religieus        

horend bij een religie, godsdienstig, gelovig

• Eerst kwam zij nooit in een kerk, maar op latere leeftijd werd ze heel religieus.

• Geloof je nou echt dat die acties zijn ingegeven door religieus fanatisme?

spiritueel      

gericht op het geestelijke of het bovennatuurlijke

• Hij kreeg zijn spirituele vorming in een klooster van de benedictijnen.

• Ik krijg zo’n hekel aan dat spirituele gedoe met aura’s en chakra’s.

Het onderscheid tussen religie en godsdienst is al behandeld in het Verwarwoordenboek (zie godsdienst / religie). Er bestaat overigens ook een subtiel verschil tussen gelovig en godsdienstig. Als je gelovig bent, geloof je in een God, maar met godsdienstig zeg je ook dat je tot een bepaalde godsdienst behoort.

Vaak gaat religieus samen met ‘kerkelijk’, maar dat hoeft niet. En bij spiritueel is de band met ‘kerkelijk’ nog losser. Het gaat bij de verschillen tussen religieus en spiritueel om twee aspecten. 1. Spiritueel is breder dan religieus. Iemand die zich bezighoudt met reiki of tarot of het omarmen van bomen, kan zich ook spiritueel noemen. 2. Spiritueel is meer individueel en op ervaring gericht, meer op basis van een ‘interne bron’. Iemand die zich religieus noemt kan ook bedoelen dat hij wel in ‘Iets’ gelooft (een ‘externe bron’) en daarom af en toe een kaarsje opsteekt in een kerk.

De woorden in één vraag, met een cabaretesk antwoord: Bent u gelovig, godsdienstig, of misschien religieus of spiritueel? – Nee, ik ben niet-praktiserend atheïst.

Er is een klein betekenisverschil en een verschil in stijl.

respectieve

afzonderlijke (bijvoeglijk naamwoord)
Deze handelsmerken zijn geen gemeenschappelijk bezit, maar eigendom van de respectieve bedrijven.

respectievelijk

achtereenvolgens (bijvoeglijk naamwoord en bijwoord)
De instroomcijfers voor havo en vwo zijn respectievelijk 23 en 15 procent.

Respectievelijk werd vroeger alleen als bijwoord beschouwd, maar tegenwoordig komt het ook voor als bijvoeglijk naamwoord; dus de respectievelijke bedrijven is ook goed. Vaak kan het woord trouwens zonder bezwaar weg, bijvoorbeeld in de respectievelijke bedrijven IntCom, Digitekst en Webplus.

In de betekenis 'achtereenvolgens' (respectievelijk) zit ook het aspect 'afzonderlijk'. Maar verwarring treedt zelden op. Niemand zal denken dat in de volgende zin de beide medewerkers zeventien maanden kregen: Tien respectievelijk zeven maanden geëist tegen twee frauderende welzijnsmedewerkers.

De woorden verschillen in woordsoort en dus ook in gebruik. In het ene geval is het een bijvoeglijk naamwoord en in het andere geval een bijwoord. Kijk voor nog enkele bekende struikelblokken bij buitenlands / buitenslands.

De woorden worden door elkaar gebruikt in de ‘herstel’-betekenis, maar ‘statushouders’ zien wel degelijk verschil.

restaurateur             

hersteller; restauranthouder, uitzendkok

• Na de opleiding garage-carrosserie specialiseerde hij zich als restaurateur van oldtimers.
• Hij volgde zijn vader op als restaurateur van het beroemde Le Vent d’Armor in Quartier Latin in Parijs.
• Nee, dit is niet zomaar catering aan huis, het gaat om een echte restaurateur.

restaurator               

hersteller van kunstwerken, behoudkundige voor materieel erfgoed

In deze documentaire over het beroemde drieluik Het Lam Gods is prachtig verfilmd hoe restaurators te werk gaan.

Aan dit woordpaar kun je goed zien hoe lenig onze taal is in het opnemen van betekenisonderscheidingen met als criterium ‘status’ of ‘extra deskundigheid’. Het herstellen van oude meubels of auto’s is natuurlijk van geheel andere orde dan het herstellen van kunstwerken. Logisch dat de beroepsgroep ‘behoudkundigen voor materieel erfgoed’ zich op dit punt wil onderscheiden, ook met specialisaties als email- of textielrestaurator. En dan is het meervoud restaurators ook net iets deftiger dan restauratoren.

Wel krijgen we dan het probleem dat een oldtimer ook als materieel erfgoed gezien kan worden. En wat te denken van het weer toegankelijk maken van oude filmrollen? Hoe dan ook, de uitgang -tor straalt meer deskundigheid uit, want daarvoor is een opleiding nodig om oude kunstwerken in ere te herstellen. En de uitgang -eur roept eerder associaties op met herstellen van wat kapot is. Daar heeft een amateur geen speciale scholing voor nodig.

Misschien toch een waarschuwing. Laten we deze onderscheidingsmogelijkheid met gepaste voorzichtigheid hanteren. Dus niet naast curator ook curateur (minder deskundig?) of naast conservator ook conservateur (hobbyist?). En zeker niet naast formateur ook nog formator (iemand die al veel kabinetten heeft geformeerd). Ook is het niet nodig om onze taal te belasten met andere onderscheidingen zoals een ventilateur voor een verplaatsbare tafelventilateur naast een ventilator voor grote losse wieken aan het plafond of een inbouwsysteem in badkamer.

Natuurlijk is er kritiek mogelijk op de status-onderscheiding restaurateur-restaurator. Maar zeg nou zelf, je spreekt in een sterrenrestaurant toch liever met de restaurateur dan met de restauranthouder.