Er is een klein betekenisverschil.

jachtig

gejaagd, haastig
Af en toe moet ik mij echt even terugtrekken uit het jachtige leven van alledag.

jachterig

gejaagd, zenuwachtig
Ik word altijd licht jachterig wanneer iemand mij ter begroeting voor de derde keer wil zoenen.

Het onderscheid blijft heel subtiel. Het woord jachterig legt iets meer het accent op de persoonlijke beleving. Als iemand het prettig vindt om veel te presteren in korte tijd, hoeft een jachtig bestaan geen jachterig gevoel op te leveren.

Voor meer van deze woordparen kijkt u bij aanhalig / aanhalerig.

Er is een klein betekenisverschil.

jagen op

jacht maken op iets concreets
De een jaagt op dieren.

jagen naar

jacht maken op iets abstracts
De ander jaagt naar rijkdom.

Het werkwoord jagen op wordt ook in een heel andere betekenis gebruikt: op de kast jagen, op kosten jagen.

Er is een klein betekenisverschil.

jam

vruchtenmoes
Ja, als je jam op zijn Frans confiture gaat noemen, dan kun je een hogere prijs vragen.

marmelade

jam met (schillen van) citrusvruchten
Ik zie helemaal geen vruchten in deze marmelade; het lijkt wel een gelei.

Voor de volledigheid: confiture bestaat uit hele vruchten. Aan het begin van de vorige eeuw heeft men geprobeerd het Engelse woord jam tegen te houden. We hebben (hadden) immers het prachtige woord vruchtendril! Kennelijk deed dat te veel denken aan lillende gelei. O ja, gelei is ingedikt vruchtensap.

Er is een klein betekenisverschil.

jammeren om

klagen (meestal over pijn of leed)
De moeder jammerde om haar gestorven zoon.

jammeren over

klagen, zeuren
Mijn vriendin blijft maar jammeren over haar slechte docenten.

De voorzetsels om en over kunnen hier vaak door elkaar worden gebruikt. Maar bij over klinkt dikwijls een negatief oordeel mee: jammeren over wordt als overdreven of ongepast beschouwd.

Er is geen betekenisverschil, het gaat om een verschil in combinatiemogelijkheden.

je kan, wil, zal
Dat kan je niet maken. (algemeen: zoiets doet men niet)
In dit boek staat alles wat je wil weten over veganisme. (bewering)
Je zal toch alles opnieuw moeten nakijken! (uitroep)

je kunt, wilt, zult
Dat kun je niet maken. (tot een persoon: je kunt dat echt niet doen)
Is dit alles wat je wilt weten over veganisme? (directe vraag)
Je zult alles opnieuw moeten nakijken. (bevel)

Bij je hoort de tweede persoon: je kunt, zult, wilt. Bij men hoort de derde persoon: hij kan, zal, wil. Soms is onduidelijk of de tweede persoon (meer direct) of de derde persoon (meer algemeen) is bedoeld. In zo’n geval zijn uiteraard beide vormen juist: Je kan / kunt nooit weten. Je zal / zult maar getrouwd wezen. Je wil / wilt toch ook gewoon weleens een complimentje.

We zien hier een vereenvoudiging in ontwikkeling, namelijk dat voor elke persoon in het enkelvoud dezelfde vorm wordt gebruikt (zoals in het Engels en het Afrikaans): ik kan jij kan, hij kan; ik zal, jij zal, hij zal; ik wil, jij wil, hij wil. Deze werkwoorden volgen dan mogen, dat al geen variatie meer kent in het enkelvoud: ik mag, jij mag, hij mag.

Bij willen is ook de vorm je wil juist als je de betekenis 'jij' heeft: Jij moet zelf eerst zeggen wat je wil(t). De vorm zonder -t is wel iets informeler.

Er is een klein betekenisverschil.

jeuken

stekend gevoel (op de huid) veroorzaken
Waarom jeukt een muggenbeet?

kriebelen licht prikkelend gevoel (op de huid) veroorzaken
De stof van die trui kriebelt.

De woorden verschillen in gradatie. De sensatie van kriebelen is lichter dan van jeuken, en niet altijd onaangenaam. De woorden zijn ook wel anders onderscheiden, namelijk dat bij jeuken het gevoel van binnenuit wordt veroorzaakt, en bij kriebelen van buitenaf. Ook dan jeukt een muggenbeet en kriebelt een trui. Maar in uitdrukkingen als het zal me jeuken of ik krijg de kriebels zien we dat het onderscheid van binnenuit en van buitenaf niet werkt. Of jeukt dat bij u als iemand zo’n mooi onderscheid niet toepast?

De woorden verschillen heel subtiel in betekenis.

jokken           

niet de waarheid spreken: ontkennen dat iets gebeurd is

• Als kinderen jokken dat ze iets niet gedaan hebben, bedoelen ze misschien dat het niet met opzet ging.
• De minister jokt als ze zegt dat er vorig jaar extra geld ter beschikking is gesteld.

liegen            

niet de waarheid spreken: de waarheid verdraaien

Mijnheer de premier, ik zeg niet dat u de Kamer onjuist informeert, ik zeg ook niet dat uw uitspraken niet overeenkomen met de feiten, ik zeg dat u liegt!

Jokken associëren we eerder met kleine kinderen, voor wie het onderscheid tussen fantasie en werkelijkheid nog minder scherp is. Als we dit woord bij volwassenen gebruiken, bedoelen we dat ironisch. Jokken is vaak minder erg dan liegen. Over jokken wordt ook iets milder geoordeeld; dat is ‘niet goed’. Maar liegen, een andere waarheid presenteren (zo’n ‘alternatief feit’), dat is gewoon ‘fout’. Bij liegen gaat het om een leugen, bij jokken om een leugentje.

De woorden worden door elkaar gebruikt, maar juristen zouden hier toch een verschil kunnen maken.

juridificeren             

het verschijnsel dat steeds meer zaken juridisch worden vastgelegd

Kijk, zo’n officieel besluit voor het kappen van een boom in mijn eigen tuin, daaraan zie je toch dat onze samenleving volstrekt gejuridificeerd is!

juridiseren               

tot een juridische kwestie maken

Partijen hebben na goed overleg een regeling getroffen om de lopende procedures definitief te beëindigen en onnodig juridiseren te voorkomen.

Het verschil kan gemakkelijk worden uitgelegd. Bij juridificeren gaat het erom dat voor een probleem regels of wetsbepalingen wordt gemaakt die er daarvoor nog niet waren. In dit woord zit het Latijnse ‘facere’ dat ook ‘maken’ betekent. Denk aan ‘elektrificeren’: van een elektriciteitsnetwerk voorzien. Denk ook aan ‘pacificeren’: zorgen dat er vrede komt. Bij juridiseren gaat het erom dat een kwestie ook juridische aspecten heeft, maar dat die juridische aspecten overbelicht worden. Maar omdat zelfs juristen deze betekenissen niet elkaar houden, hoeven wij dat ook niet te doen. Zie verder ook het woordpaar falsifiëren – falsificeren elders in het Verwarwoordenboek.

Er is geen betekenisverschil.

justitieel

gerechtelijk, rechterlijk
U kunt op de open dag een bezoek brengen aan een gevangenis, een justitiële inrichting of een tbs-kliniek.

justitioneel

justitieel
De advocaat zei dat zijn cliënt niet behoefde mee te werken aan een justitioneel-medisch onderzoek.

Justitioneel is een — strikt genomen onjuiste — enigszins overbodige nevenvorm van justitieel, maar heeft inmiddels toch de woordenboeken gehaald. De foute woordvorming is als volgt te verklaren. Bij woorden als emotie, relatie en traditie horen emotioneel, relationeel en traditioneel. Het gaat hier om van oorsprong Franse woorden die eindigen op -ion. Vandaar dat -ioneel. Maar het Franse woord voor justitie (justice) eindigt niet op -ion, daarom is het hier geen justitioneel.

Er is nog een ander woord met een merkwaardig achtervoegsel -ioneel. Bij politie hoort politieel, maar ook politioneel. Dit woord is na de Tweede Wereldoorlog in zwang gekomen voor onze 'acties' in Indonesië. De uitdrukking politionele acties was volgens tegenstanders van deze militaire operaties een bedenkelijk eufemisme.