De woorden verschillen in betekenis.

beleving         

manier waarop je iets ervaart

Rembrandt in virtual reality, dat is een heel andere beleving dan door een museum wandelen!

Haar scriptie ging over de wachtbeleving op Schiphol.

belevenis        

zintuiglijke ervaring, avontuur

In mijn eentje met drie kinderen een dag naar de Efteling, nou dat is een belevenis!

ervaring        

betekenisvolle beleving; vaardigheid

Op mijn eerste bergvakantie had ik een bijzondere ervaring over de nietigheid van het bestaan.

Gezocht: receptioniste met veel ervaring in de detailhandel

Het woord beleving heeft de meest algemene betekenis: hoe je iets waarneemt. Het verschil tussen belevenis en ervaring heeft vooral te maken met reflectie of interpretatie. Als je iets bijzonders meemaakt (een belevenis) en daaraan betekenis geeft, noem je het eerder een ervaring. Een voorbeeld, die ene volwassene met drie kinderen in de Efteling kan die dag gaan inzien dat hij ouder wordt, en kan dan bijvoorbeeld de ervaring krijgen dat het leven doorgaat in de kinderen. Beide woorden in één zin? Die eerste gasboring in Groningen was een hele belevenis, maar inmiddels zijn wij veel trieste ervaringen rijker.

Het woord ervaring heeft ook de betekenis van ‘kundigheid’ of ‘bedrevenheid’, met een speciaal voorzetsel. Je hebt ervaring in iets als je over kundigheid of kennis beschikt, zoals in het voorbeeld van de detailhandel. En je hebt ervaring met iets als het om de belevenis gaat, over dat wat je hebt meegemaakt: Wij hebben hele goede ervaringen met deze receptioniste.

Ach ja, nu nog even de horeca en het toerisme. Daar wordt het algemene beleving gebruikt in de betekenis belevenis: Ons dessertbuffet verrast door een chocoladefonteinbeleving. Fout? Ach, er gaat al zoveel fout in taal. Zullen we dit maar als voorbijgaande reclametaal beschouwen?

Er is een betekenisverschil.

belofte
toezegging
Hij is zijn belofte niet nagekomen.

gelofte
religieus geïnspireerde belofte
De drie geloften van armoede, zuiverheid en gehoorzaamheid slaan op kerngegevens van het menselijk bestaan.

Belofte kan ook nog 'kans' of 'verwachting' betekenen: De takken verschrompelen wel, maar houden een belofte in van groei. Heel aardig is dat in het woord huwelijksbelofte (burgerlijk huwelijk) en huwelijksgelofte (kerkelijk huwelijk) de taal ook de scheiding van kerk en staat weerspiegelt.

Er is een klein betekenisverschil.

ben aan het geeft een activiteit aan (met voortgang of ontwikkeling)
Stil, ik ben aan het denken.

zit te geeft een activiteit aan (eerder een momentopname)
Ik zit te denken of we toch niet even langs moeten gaan.

De uitdrukkingen overlappen elkaar grotendeels. Maar zit te lijkt door het werkwoord zitten iets statischer. Daarom kan een fetser die onderweg zijn mobiel opneemt niet zeggen Ik zit te fetsen, maar wel Ik ben aan het fietsen. Ik zit te fietsen is wel weer goed in de sportschool.

De woorden worden door elkaar gebruikt, maar er is een klein verschil.

benieuwd      

‘graag iets willen weten’, belangstellend, geïnteresseerd

Na alles wat er gebeurd is, ben ik heel benieuwd of hij wel aanwezig zal zijn.

nieuwsgierig 

‘heel graag iets willen weten’, vaak uit eigen belang

Krijg ik pas morgen mijn cadeau? Ik ben zo nieuwsgierig!

Het gaat bij deze woorden om vier subtiele verschillen. 1. Nieuwsgierig is sterker dan benieuwd. 2. Nieuwsgierig is ook ‘meer dwingend’ en meer ‘uit eigen belang’, dan het neutralere benieuwd. 3. Ook kan nieuwsgierig een ongunstige bijbetekenis hebben, met het betekenisaspect ‘indiscreet’. 4. En er is nog een verschil. Nieuwsgierig is eerder een karaktertrek, en benieuwd ben je naar de afloop of uitkomst van iets. Al deze vier verschillen kunnen een rol spelen in het volgende dialoogje:

            Wat ben je toch altijd nieuwsgierig!
            Nee, ik ben gewoon benieuwd.

Er is een klein betekenisverschil.

benodigd
wat nodig is (vanuit een behoefte)
Hier zijn de benodigde formulieren voor het aanvragen van de vergunning.

noodzakelijk
wat vereist, onontbeerlijk is
De stervoetballer stelde de noodzakelijke liesoperatie uit.

Soms is de grens tussen behoefte en noodzaak moeilijk te trekken. Benodigd is minder dwingend dan noodzakelijk. Vergelijk de voorbeelden. Het aanvragen van een vergunning is een vrije keuze, maar het ondergaan van een liesoperatie niet. Zie ook de volgende dialoog:

— Directrice van zorgcentrum: 'Graag wil ik met u spreken over de benodigde zorg voor uw moeder.'

— Dochter van bejaarde moeder: 'Wat zegt u? Benodigde zorg! Het is noodzakelijke zorg, want ze redt het niet alleen.'

De woorden hebben deels dezelfde betekenis.

beoefenen

1. in praktijk brengen, zich geregeld met iets bezighouden
2. zich toeleggen op

1. Op deze site willen wij mensen samenbrengen die de goochelkunst beoefenen.
2. Je kunt authentiek zijn beoefenen als een deugd.

uitoefenen

1. in praktijk brengen, zich geregeld met iets bezighouden
2. van zich laten uitgaan

1. Voor deze avond zijn alleen vrouwen uitgenodigd die zelfstandig een beroep uitoefenen.
2. In een functie als deze kun je veel invloed uitoefenen.

Deels diezelfde betekenis, ‘in praktijk brengen’? Dat vraagt om een poging tot onderscheid. Waarom kan een van de volgende zinnen niet?

3a Regelmatig een sport beoefenen heeft allerlei voordelen.
3b Regelmatig een sport uitoefenen heeft allerlei voordelen.

4a Tussen China en Nederland bestaan grote verschillen in de beoefening van de geneeskunde.

4b Wat staat er precies in de wet over de uitoefening van de geneeskunde?

Zin 3b kan niet. In een oud Handwoordenboek van Synoniemen uit 1908 staat hiervoor een interessante verklaring. Bij de vorm met be- gaat het om een activiteit voor jezelf, en bij de vorm met uit- om een activiteit voor de buitenwereld. Maar, zult u vragen, waarom zijn dan bij ‘geneeskunde’ beide mogelijkheden goed? Dat komt doordat je geneeskunde kunt beoefenen als studie en ook kunt uitoefenen als beroep.

Zo’n onderscheid nodigt uit tot nadere studie. Waarom bestaan er wel sportbeoefenarenen geen sportuitoefenaren? En waarom is het geen kunstuitoefenaar maar kunstbeoefenaar? Ging het hier van oorsprong om activiteiten voor jezelf? En, als u een beroep hebt, noemt u zich dan een beroepsbeoefenaar of een beroepsuitoefenaar? Een sociaal gewenst antwoord is dan de vorm met uit-. Toch is de frequentie van de be-vorm vele malen hoger dan die van de uit-vorm. Als het onderscheid klopt, zou er dus in Nederland sociaal gezien nog wel wat te winnen zijn.

Er is een betekenisverschil.

bereiden
klaarmaken (bereidde, heeft bereid)
Zij willen een vleesfestijn, en gaan op een groot vuur een koe bereiden!

berijden
rijden op (bereed, heeft bereden)
Ik reed langs de weilanden en zag een stier een koe berijden!

Nu klinken de woorden bereiden en berijden hetzelfde, maar vroeger klonk berijden als berieden, met een lange i-klank. De letter j, eigenlijk een i met een haaltje, werd vroeger ook gebruikt als verlengingsteken. Tja, onze spelling is even historisch als het wegenplan van een stad. Sommige bochten in de weg kun je alleen maar verklaren door te wijzen op een oud riviertje dat al lang is verdwenen.

Kunnen de woorden bereiden en berijden in één zin? Zij wilden op weg naar het vliegveld hun quads berijden om hun oude makker een warm welkom te bereiden.

Bijzonder lastig zijn geen peil op te trekken door de verwarring met pijl en boog, in het gevlij komen door de verwarring met vleien en weids door de verwarring met wijd.

De variatie ei-ij kent meer woordparen. Hier volgen nog enkele struikelblokken:

• brei / brij
• eiken / ijken
• karwei / karwij
• leiden / lijden
• neigen / nijgen
• peil / pijl
• peiler / pijler
• reizen / rijzen
• steigeren / stijgen
• steil / stijl
• twijfelen / weifelen
• uitweiden / uitwijden
• veilen / vijlen
• vleien / vlijen
• weiden / wijden
• zei / zij

De betekenis verschilt heel subtiel.

bericht over  

mededeling waarbij vaak nog uitwerking volgt of verwacht wordt.

Heb jij al een bericht over de ouderavond gehad?

bericht van   

mededeling waarbij geen uitwerking nodig is.

Hij had vergeten om een bericht van verhindering te sturen.

Bij een bericht over de ouderavond staat er in het bericht zelf meer over de avond. Een bericht over verhindering is vreemd omdat je in zo’n bericht niet méér verwacht dan dat iemand verhinderd is. Het woordje van geeft al de inhoud van het bericht aan.

Als dit onderscheid klopt, dan is er verschil tussen de volgende zinnen.

Gisteren ontvingen wij bericht van zijn ziekte.

Gisteren ontvingen wij bericht over zijn ziekte.

Bij bericht van gaat het om het feit van de ziekte zelf. Bij bericht over gaat het over de ziekte én over nadere details. Nog een voorbeeld.

Je krijgt binnen een week bericht van plaatsing.

Je krijgt binnen een week bericht over plaatsing.

Bij bericht van gaat het om het feit dát je geplaatst bent. Bij bericht over verwacht je eerder nog wat meer informatie, bijvoorbeeld over datum en nadere voorwaarden. Is het onderscheid waterdicht? Nee, zo werkt het niet met taalsubtiliteiten. Wat heeft je voorkeur? (excuus voor de treurige inhoud)

Het bericht van zijn overlijden heeft ons diep geschokt.

Het bericht over zijn overlijden heeft ons diep geschokt.

De constructie met van komt op internet veel vaker voor dan die met over. Dat is in lijn met het dit onderscheid. Want het is een mededeling waarvan de inhoud al duidelijk is. Maar de voorkeur voor van kan ook ingegeven zijn door het over in overlijden, waarbij een extra over storend werkt. En tot slot, bericht van heeft ook nog de afzender-betekenis. Vergelijk van en voor in de volgende zin: Nee, we hebben over de ouderavond nog geen enkel bericht van de school ontvangen, wel een bericht over de vertrekkende directeur.

De woorden verschillen in betekenis.

berouw

droevig en pijnlijk besef iets verkeerds te hebben gedaan, én het verlangen voortaan beter te handelen

De verdachte bekende maar toonde geen berouw over wat hij zijn vrouw had aangedaan.

spijt

droevig besef dat iets ook anders had kunnen lopen

• Het spijt me echt dat ik volgende week niet aanwezig kan zijn.
• Ik had je daar niet alleen mee moeten laten. Het spijt me.

De woorden worden wel door elkaar gebruikt omdat de betekenis deels overlapt in ‘een droevig besef’ of ‘leedwezen’ (een oud woord voor ‘droefheid’). Maar er zijn twee duidelijke verschillen.

1. Berouw is veel intenser dan spijt. De volgende zin is heel vreemd: Ik heb er berouw over dat ik het niet eerder heb verteld. Hier is de misstap te klein voor berouw.

2. Berouw heeft altijd een moreel aspect. Dat zien we goed aan de uitdrukking: Berouw komt na de zonde. Hier kan geen spijt staan. Bij berouw hoort ook altijd het verlangen om beter te handelen. Er is nog een zwaardere variant van berouw, namelijk wroeging. Dat is een knagend berouw waarbij geen zicht is op een betere situatie.

Beide woorden in één zin? De verdachte toonde geen berouw en zelfs geen spijt over zijn alcoholische dollemansrit.

Het zou natuurlijk prachtig zijn als we het verschil tussen berouw en spijt ook echt aan iemands gezicht kunnen aflezen. Volgens sommige kunstkenners is het verschil goed te zien bij een bepaalde afbeelding van Adam en Eva (hieronder afgedrukt). Het is een onderdeel van het fresco ‘De verdrijving uit het paradijs’ van Masaccio, in de kapel van Brancacci in Florence. Wie heeft hier spijt en wie berouw? Hier lijkt Adam berouw te hebben en Eva spijt. Ik heel benieuwd of de lezers van deze tekst het verschil ook zien. En zo ja, waarin zit het verschil dan?

Afbeelding: Masaccio – Verdrijving uit het paradijs, ca. 1427

(fresco in Brancacci-kapel, Santa Maria del Carmine, Florence) (Flickr)

De woorden verschillen nauwelijks in betekenis (en dat is jammer).

berustend                 

zich neerleggend bij, zich schikkend in het onvermijdelijke 

‘De corruptie hier ga ik niet oplossen’, sprak hij berustend. ‘Ik ben geen Don Quichot.’

gelaten                      

kalm, lijdzaam

Gelaten liet zij de vernederingen over zich heen komen.

De woorden worden ook wel door elkaar gebruikt. Maar er is een subtiel verschil. Met berustend geef je eerder aan dat je ‘rust’ neemt, dat je geen moeite wil doen om iets te veranderen. Dat is dus afzien van een activiteit. Met gelaten geef je eerder een innerlijke gesteldheid aan, waardoor je zonder verzet iets over je heen laat komen.

Toch is het jammer dat gelaten niet de betekenis heeft van het begrip gelatenheid dat centraal stond bij de middeleeuwse mystieke denker Meister Eckhart. In het boek

Gelatenheid in de kunst: Nijhoff, Braque, Kawabata (2018) heeft Gerard Visser hier prachtig over geschreven. Op pag. 425 schrijf hij over gelatenheid als: “het loslaten van het gefixeerd zijn op de dingen, ter wille van het zich verlaten op – zich inlaten  met – een openheid die de dingen zijn laat.”

Ik probeer gelaten wel eens in deze betekenis te gebruiken en te praktiseren, maar 

berustend moet ik nu zeggen dat ik het bij een paar pogingen heb gelaten.

De woorden verschillen nauwelijks in betekenis (en dat is jammer).

berustend                 

zich neerleggend bij, zich schikkend in het onvermijdelijke 

‘De corruptie hier ga ik niet oplossen’, sprak hij berustend. ‘Ik ben geen Don Quichot.’

gelaten                      

kalm, lijdzaam

Gelaten liet zij de vernederingen over zich heen komen.

De woorden worden ook wel door elkaar gebruikt. Maar er is een subtiel verschil. Met berustend geef je eerder aan dat je ‘rust’ neemt, dat je geen moeite wil doen om iets te veranderen. Dat is dus afzien van een activiteit. Met gelaten geef je eerder een innerlijke gesteldheid aan, waardoor je zonder verzet iets over je heen laat komen.

Toch is het jammer dat gelaten niet de betekenis heeft van het begrip gelatenheid dat centraal stond bij de middeleeuwse mystieke denker Meister Eckhart. In het boek Gelatenheid in de kunst: Nijhoff, Braque, Kawabata (2018) heeft Gerard Visser hier prachtig over geschreven. Op pag. 425 schrijf hij over gelatenheid als: “het loslaten van het gefixeerd zijn op de dingen, ter wille van het zich verlaten op – zich inlaten  met – een openheid die de dingen zijn laat.”

Ik probeer gelaten wel eens in deze betekenis te gebruiken en te praktiseren, maar berustend moet ik nu zeggen dat ik het bij een paar pogingen heb gelaten.

Er is een klein betekenisverschil.

beslissen
vaststellen wat er moet gebeuren of hoe het zit, de knoop doorhakken
De examencommissie heeft beslist dat de regeling op dit punt niet van kracht is.

besluiten
vaststellen wat er moet gebeuren, bepalen, concluderen
De examencommissie heeft besloten een verzoek in te dienen om de regeling te wijzigen.

De twee woorden overlappen grotendeels in betekenis. Beslissen betekent van oorsprong: 'een geschil bijleggen'. Vandaar ook: 'een knoop doorhakken'. We spreken over beslissingsbevoegdheid en niet over besluitingsbevoegdheid. In besluiten zit ook het woordje slot besloten; vaak gaat het om de uitkomst van een discussie. Vergelijk ook: Ik ben zeker niet dement, dus ben ik nog besluitvaardig. Maar ik durf geen knopen door te hakken, en ben dus niet zo beslisvaardig.

Er is een betekenisverschil.

bestaan in
inhouden, omvatten
Zijn bijdrage aan dit project bestond in stimulerend aanwezig zijn.

bestaan uit
samengesteld zijn uit
Dit project bestaat uit vijf deelprojecten.

Echte taalliefhebbers — nee geen taalzifters (dat zijn taalgebruikers die altijd over taalverloedering zeuren) — echte taalliefhebbers dus, discussiëren over in en uit in de volgende zin: Mijn taak bestaat eruit / erin dat ik de mensen ontvang, de jassen aanneem, en de stoelen wijs.

Dit moet in zijn, want het gaat om de inhoud van de taak.

Nee, het moet uit zijn, want hier wordt beschreven hoe de taak is samen gesteld uit onderdelen. Inderdaad, beide mogelijkheden zijn juist.

Er is geen betekenisverschil.

betreffende

bedoelde, waarover het gaat
Aan de betreffende medewerkers is het meegedeeld.

desbetreffende

bedoelde, waarover het gaat
Morgen zullen de desbetreffende stukken worden verzonden.

Beide woorden zijn juist. Het woord betreffende was vroeger alleen een voorzetsel of een vorm van het werkwoord betreffen: De opmerkingen betreffende deze kwestie. Het woordje des in desbetreffend betekent: 'datgene waarnaar verwezen wordt'.

Vandaar dat betreffend als minder juist werd bestempeld, en zelfs als germanisme is betiteld. Maar in feite is desbetreffend dubbelop, want betreffend heeft zelf ook al de verwijsfunctie. Er is dus niets tegen de betreffende stukken. Kijk voor meer over des hierna bij deskundige / kundige.

Er is geen betekenisverschil.

Betreft heeft de betekenis 'over, met betrekking tot, ter zake van'.
Vergelijk de volgende vier zinnen:

• Wat gaat jou te ver wat betreft lichaamsversiering?
• Wat de vakantie betreft zou ik me niet zo’n zorgen maken.
• Wij zijn voor wat betreft testdata gebonden aan strenge regels.
• Voor wat de vergadering betreft heb ik nog wat op te merken.

Alle zinnen zijn goed. Van oorsprong omsloten de woorden wat en betreft datgene wat het betrof. Ze waren een soort 'omzetsels'. Vroeger was het wat de taal betreft, net zoals wat de taal aangaat.

Maar wat betreft is nu algemeen aanvaard als variant van het stijve betreffende, en fungeert dan als 'voorzetsel'. En bovendien komen bepaalde woordjes er toch al tussen: je zegt niet wat betreft dat, maar wat dat betreft.

De constructie (voor) wat betreft werd ook wel gezien als een te letterlijke vertaling van het Franse pour ce qui concerne, en werd daarom als gallicisme afgekeurd. Maar bewijzen voor de Franse oorsprong zijn moeilijk te leveren. Kennelijk willen taalgebruikers het zo vreemde voorzetsel wat betreft beginnen met een echt voorzetsel, net zoals met betrekking tot.

De betreft-variatie kunt u ook inzetten om de leesbaarheid en het ritme van de zin te verbeteren. Vergelijk:

• Er is veel kritiek op dit plan wat betreft de aanvullende maatregelen en de uitzonderingsgevallen.
• Er is veel kritiek op dit plan voor wat de aanvullende maatregelen en de uitzonderingsgevallen betreft.

Er is een betekenisverschil.

betrokken bij

te maken hebbend met
Hij was betrokken bij een aanrijding.

betrokken in
in verband gebracht met
Ook ambtenaren van deze gemeente zijn betrokken in een corruptieaffaire.

betrokken op
gericht op, begaan met
Veel ouders zijn maar weinig betrokken op de school van hun kinderen.

Het voorzetsel bij heeft hier de meest algemene betekenis. Dit voorzetsel wordt ook gebruikt voor de betekenissen in en op, vooral als die betekenis niet sterk op de voorgrond treedt. Daarom is in het laatste voorbeeld bij niet echt fout. Wel vreemd klinkt in in de betekenis van bij: Hij is betrokken in een verkeersongeval. Als u sterk betrokken bent op een goed voorzetselonderscheid schrijft u zoiets niet.

De woorden verschillen in betekenis.

beurs                         

geldzakje, meestal van stof, halfrond, zonder vakjes

Het is niet zo handig om je bankpasje in een beurs te bewaren.

portemonnee        

mini-geldtasje, meestal van leer, rechthoekig, met vakjes

Al die zogenaamd gunstige regelingen, je merkt er weinig van in je portemonnee.

En het verschil met portefeuille? Voor degenen die Frans kunnen, is dat gemakkelijk. Portemonnee komt van ‘porter monnaie’, dus ‘geldhouder’. En in portefeuille zit het woord voor papieren. Dus een portefeuille is voor belangrijke papieren en voor papiergeld. En, heel apart, het betekent zelfs ‘departement’, als je minister zonder portefeuille bent. Trouwens, ook van beurs zijn niet alle betekenissen behandeld. Het betekent ook: plaats waar gehandeld wordt (effectenbeurs, boekenbeurs) of schachtje in een pees. En je kunt het ook nog zijn op de plaats waar je een blauwe plek hebt.

De woorden verschillen zo duidelijk in betekenis, maar … we willen dat niet.

bevattelijk                

gemakkelijk te begrijpen; vatbaar

Van een student Nederlands mag je toch verwachten dat die een bevattelijke tekst kan schrijven!

vatbaar                     

toegankelijk voor, ontvankelijk voor

• Vooral ouderen en kinderen zijn vatbaar voor infectieziekten.
• Zij ging helemaal door het lint, en was niet meer voor rede vatbaar.

Onze taal presenteert ons een mooi onderscheid: bevattelijk voor ‘gemakkelijk te bevatten’ en vatbaar voor ‘gemakkelijk aan te vatten’. Maar wij taalgebruikers zijn hier niet vatbaar voor, wij zijn bevattelijk voor verwarring. Hoe is dat zo gekomen? Misschien omdat 

bevattelijk vroeger ook ‘gemakkelijk begrijpend’ of ‘vlug van begrip’ betekende. Je kon dan spreken over een bevattelijk kind. Dat ‘vlug van begrip’ kreeg daarmee ook de betekenis ‘ontvankelijk voor’. Vandaar dat bevattelijk ook vatbaar is gaan betekenen, en we zinnen kunnen tegenkomen als: Niet iedere jongere is even bevattelijk voor gevaarlijke ideologieën. Jammer, het zou zo’n mooi onderscheid zijn geweest. U moet het zelf maar weten, maar ik ben niet vatbaar voor bevattelijk in de betekenis ‘vatbaar’.

De woorden verschillen niet in betekenis, maar er is wel verschil in gebruik.

bevelhebber

iemand die het bevel voert over een leger(onderdeel)

De nieuwe president benoemde onmiddellijk nieuwe bevelhebbers bij het leger, de luchtmacht en de marine.

gezagvoerder

iemand die het gezag voert, met name in een vliegtuig

Staat in het Luchtvaartreglement beschreven wanneer de gezagvoerder het gezag overdraagt aan de copiloot?

Gezag is abstract, een bevel is concreet. Gezag is een noodzakelijke voorwaarde voor het geven van een bevel. Gezag heeft met ‘zeggen’ te maken. Het is de bevoegdheid om te zeggen wat iemand moet doen. Als een persoon gezag heeft, laten degenen voor wie dit geldt zich ‘gezeggen’. Een bevel geven is dan concreet zeggen wat iemand moet doen.

Ook bij een schip spreekt men wel van gezagvoerder, maar dat is dan de meer juridische term voor het concrete woord kapitein. En bij politie en brandweer heet de gezagvoerder een commandant.

Naast bevelhebber heb je ook bevelvoerder; dit woord wordt vooral gebruikt voor brandweercommandant. En naast gezagvoerder heb je ook gezaghebber; een soort burgemeester op Bonaire, Sint Eustatius en Saba, of algemeen: iemand die gezag uitstraalt.

Nog een detail. Omdat in gezagvoerder geen tussen-s wordt gehoord, zou je verwachten dat ook alleen gezagdrager goed is. Toch bestaat ook de vorm met -s-, omdat vele taalgebruikers hier wel een -s- uitspreken. Maar wat belangrijker is, gezagdrager is niet synoniem met gezagvoerder, en ook net niet met gezaghebber. Een gezag(s)drager is een persoon of instantie bij de overheid die het gezag over iets heeft.

De woorden worden door elkaar gebruikt, maar er is wel degelijk verschil.

bezit

eigendom, ‘het houden van een goed voor zichzelf’

Deze auto staat wel op mijn naam, maar is niet meer in mijn bezit.

eigendom

bezit, ‘het meest omvattende recht dat een persoon op een zaak kan hebben’

Als ik al dertig jaar lang een stukje gemeentetuin onderhoud als mijn eigen tuin, is het dan mijn eigendom?

In het alledaagse taalgebruik is er geen verschil in betekenis. Van iemand die iets bezit, wordt aangenomen dat hij dat ook in eigendom heeft. Maar juridisch gezien is er wel een belangrijk verschil. De citaten hierboven zijn afkomstig uit het Burgerlijk Wetboek. Een voorbeeld. Ik kan beweren dat een boek van mij is, mijn bezit is, omdat mijn naam erin staat. Maar als mijn vriend kan aantonen dat hij dit boek heeft gekocht en het jaren geleden aan mij heeft uitgeleend, dan blijft dat boek zijn eigendom. O ja, juristen spreken over de eigendom. Zie de Top 33 Taalvragen, taalkwestie 13. Juristen spreken zelfs over de blote eigendom. Zie hierover het Verwarwoordenboek.

Beide woorden in één zin:

De overheid heeft kunstvoorwerpen in bezit die eigendom zijn van erfgenamen van oorlogsslachtoffers.

Het paard is pas jouw eigendom als je ook de papieren in bezit hebt.

Er is een betekenisverschil.

bezwijken aan
sterven door
De mishandelde vrouw is uiteindelijk bezweken aan haar verwondingen.

bezwijken onder
niet meer kunnen dragen
Rampensite bezwijkt bijna onder de belangstelling.

bezwijken van
onwel worden
Het was zo komisch. Hij bezweek bijna van het lachen.

bezwijken voor
niet kunnen weerstaan
Hij bezweek uiteindelijk voor de verleiding.

Dit is een van mijn favoriete voorzetselvariaties. De kernbetekenis van bezwijken, 'geen weerstand meer kunnen bieden', heeft door de voorzetsels vier prachtig te onderscheiden betekenissen gekregen.

De woorden worden wel door elkaar gebruikt, maar er is een klein verschil in betekenis en ook in taalsfeer.

bijbaan                     

werk naast een andere activiteit

• Als student kon ik al mijn extraatjes financieren uit mijn bijbaantjes.

nevenfunctie             

unctie naast een hoofdberoep

• Om de schijn van belangenverstrengeling te voorkomen mogen ministers geen nevenfuncties bekleden.

Het verschil komt overeen met het verschil tussen baan en functie, tussen werkkring en betrekking. Bij een (kantoor)baan gaat het om een relatie werkgever-werknemer, om broodwinning en een vastgesteld aantal uren. Bij een (bestuurs)functie gaat het om benoeming in een ambt of verkiezing voor een taak, soms ook zonder vergoeding, en is het aantal uren vaak minder relevant.

Een baan heeft ook een lagere status dan een functie. Dat zie je heel mooi aan de woordjes bij en neven. We zeggen geen nevenbaantje of bijfunctie. Toch worden nevenfuncties in sommige gevallen ook wel aangeduid als bijbaantjes, zoals in: De nieuwe voorzitter moet een verbinder zijn en niet al te veel bijbaantjes hebben. Vaak gaat het dan om betekenisaspecten van het woord baan die negatief zijn voor een (hoofd)functie. Bijvoorbeeld een gezagsrelatie met een werkgever waardoor iemand in een bepaalde hoofdfunctie niet meer onafhankelijk is. Of het feit dat iemand naast zijn hoofdfunctie ook nog veel geld opstrijkt in andere nevenfuncties. En ook kan zo’n hoge functionaris badinerend spreken over zijn bijbaantjes, om aan te geven dat die niet zo belangrijk zijn. Dit noemen we dan ‘omgekeerd snobisme’: overdreven gewoon doen om je hoge sociale status te verbergen. Zoiets als een baron die roept: “Wat mòt jij hier op mijn landgoed!”

In Vlaanderen is trouwens job en ook nevenjob veel gebruikelijker dan in Nederland. Bij ons  klinkt dat iets informeler dan (bij)baan, maar weer net iets formeler dan (bij)baantje.

Nu we het toch over baantjes hebben. Is het niet vreemd dat je een baantje kunt schaatsen en een baantje kunt hebben? Wat hebben de betekenissen ‘rechte strook’ (vierbaansweg), ‘traject’ (golfbaan) en ‘verbinding’ (zenuwbaan) te maken met de betekenis ‘werkkring’? Het WNT, het Woordenboek der Nederlandsche Taal, ons eigen grootste taalmuseum ter wereld, geeft hier een prachtige verklaring. Een werknemer op een schip kon soms vrijstelling krijgen van vermoeiende bezigheden aan boord. Hij kreeg dan een baantje. En die betekenis weer uit de schaatswereld, waar degenen die geen lange en vermoeiende tocht aandurfden, zich beperkten tot het rijden van baantjes. Dus een scholier die een bijbaantje heeft, leren we niet alleen dat ‘school’ is afgeleid van ‘vrije tijd’, maar ook dat een baantje nog minder inspanning vergt.

Er is een klein betekenisverschil.

bijdragen aan
een aandeel leveren aan
De overheid heeft zelf bijgedragen aan het ontstaan van de crisis.

bijdragen in
een aandeel leveren (in de kosten)
Alle overblijvende spelers hebben nu gelijk bijgedragen in de pot.

bijdragen tot
mede van invloed zijn
Veranderingen in sociaal gedrag hebben bijgedragen tot de opkomst van obesitas.

bijdragen voor
doelgericht een aandeel leveren aan
We willen iedereen bedanken die zijn bijdrage heeft geleverd voor het behalen van dit succes.

De verschillen zijn nogal subtiel. Het duidelijkst is in; dat heeft doorgaans betrekking op geld. Het meest algemeen is tot, met de algemene betekenis ‘invloed’. De voorzetsels aan en voor zijn vaak inwisselbaar. Een verschil is dat voor vaak ook doelgericht is. Als in het eerste voorbeeld de overheid een bijdrage levert voor het ontstaan van de crisis, dan wekt dat de indruk dat de overheid de crisis heeft gewenst.