menu
Inloggen
Online oefenen
  • Over schrijfwijzer
    • Over de auteur
    • Over het boek
    • Schrijfwijzer voor het onderwijs
  • Taalvragen
    • Top 33 taalvragen
    • Spellingkwesties
    • Verwarwoordenboek
    • Tekstanalyse
    • Vaktermen
    • Videocolleges
  • Schrijfwijzer online
  • Oefeningen

Inleiding Verwarwoordenboek

Dit Verwarwoordenboek is eigenlijk een ontwarwoordenboek. Het gaat om woordparen met een onduidelijk betekenisverschil, zoals afgunst / jaloezie en bloot / naakt. Om woorden met stijlverschil, zoals keuzen / keuzes en kooplieden / kooplui. En om woorden die niet echt verschillen: direct / gelijk / meteen. Het gaat om voorzetsels: gek op, gek met, gek van. Uiteraard gaat het ook om klassiekers als hun / hen, en spellingkwesties als friet / frites en tenslotte of ten slotte.

 

U kunt hier kiezen uit drie tekstjes vooraf: een taalfilosofische inleiding, een ‘creationistische’ beschouwing en een  voorwoord. Nee, over het verschil tussen een inleiding en een voorwoord heb ik nooit een vraag gehad.

Verwarwoordenboek

G
# a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w y z
# a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w y z

grillig / grillerig

Er is een klein betekenisverschil.

 

grillig

veranderlijk, wispelturig
Ik vind haar niet grillig maar nukkig, want ze is met al haar kuren bepaald onaardig.

 

grillerig

rillerig
Het grensvlak van olie en water is grillerig van aard.

 

Grillerig komt overigens heel weinig voor, althans in het Nederlands. In het Afrikaans wel; daar heeft het een negatieve betekenis: 'slecht, vuil, lelijk'. Voor meer van deze woordparen kijkt u bij aanhalig / aanhalerig.

groep / groepering

Er is een klein betekenisverschil.

 

groep

een aantal mensen samen
Laten we het in de groep gooien.

 

groepering

georganiseerde groep (vereniging, partij, enz.)
Dat is nieuws! Afghanistan verbiedt terroristische groeperingen.

 

Dit onderscheid lijkt minder functioneel, want terroristische groep komt ook voor. U hoeft dit onderscheid niet te hanteren. Maar gooi iets niet in de groepering als die groep georganiseerd is.

groffe / grove

Er is geen betekenisverschil, het gaat om een verschil in spelling.

 

groffe

lompe, onbeschaafde
Waarom doet de schoolleiding niets tegen het groffe taalgebruik?

 

grove

lompe, onbeschaafde (iets meer standaard)
Voor deze mensen een avond bingo voorstellen. Nou, dat vind ik echt een grove belediging.

 

De verbogen vorm van grof heeft twee uitspraakvormen. De woordenboeken zijn op dit punt trouwens verwarrend. Volgens het ene mag je ook grovver schrijven. En volgens het andere bestaat groffe niet; het komt wel minder vaak voor. In grove kan men door de lange o iets meer afkeuring leggen. Daarom lijkt grove taal nog lomper dan groffe taal. Grof heeft ook nog andere betekenissen: 'groot' (geschut), 'ruw' (graankorrel, schets, vijl) en 'veel' (geld).

grot / spelonk

Er is een klein betekenisverschil.

 

grot 

onderaardse ruimte, ontstaan door inwerking van water

 

Deze grote zeegrot in Griekenland, eigenlijk een onderaardse rivier, werd wel gedacht de ingang tot de onderwereld te zijn. 

 

spelonk 

holte in een berg

 

Archeologen hebben deze berg onderzocht en vonden in een nog onontdekte spelonk rotstekeningen van duizenden jaren oud.

 

Een ‘holte in een berg’ is ook een ‘onderaardse ruimte’. Er is dus overeenkomst in betekenis. Maar het verschil zit in het ontstaan van de ruimte of holte. Een spelonk ontstaat door een ‘bergbeving’, bijvoorbeeld een inwendige instorting. Een grot ontstaat door de inwerking van onderaards rivier- of zeewater, bijvoorbeeld koolzuurhoudend water waarin kalksteen oplost. 

 

Een holbewoner, waar zou die liever leven, in een spelonk of in een grot? Waarschijnlijk in een spelonk, want die is doorgaans droger. Een grot is vaak nogal vochtig als gevolg van het doorsijpelende water met als gevolg: stalactieten (hangend) en stalagmieten (staand).

 

Grotten zijn ook vaak groter dan spelonken. Er bestaan enorme grottenstelsels (geen spelonkenstelstels). Verwarrend is dat we de onderaardse mergelgroeven in Limburg ook grotten noemen. Ja, af en toe is handig gebruikgemaakt van een onderaardse, drooggevallen rivierbedding, maar toch. De dichtstbijzijnde grotten zijn de grotten van Han in de Ardennen. 

 

Verwarrend is ook dat we ook over ‘speleologen’ spreken als het gaat om grotonderzoekers, maar misschien moeten we dat maar voor lief nemen: speleologie als tak van aardwetenschap die zich bezighoudt met holenonderzoek in het algemeen. 

 

Tot slot, er zijn ook catacomben en crypten. Dat zijn eveneens onderaardse ruimten. Maar een catacombe is een onderaards grafcomplex, en een crypte is een onderaardse grafkelder of kapel. Zo dat is ook weer duidelijk.

gunnen / vergunnen

De woorden worden door elkaar gebruikt, maar vaak is er wel een nuanceverschil.

 

gunnen           

toestaan, verlenen; graag hebben dat iemand iets heeft

Ik gun het haar gewoon niet dat ze nou alweer gelijk krijgt.

 

vergunnen     

toestaan, veroorloven; iemand het recht verlenen op iets   

Bij het vergunnen van booractiviteiten in dit gebied is niet de juiste procedure gevolgd.

 

Het verschil loopt mooi parallel met het verschil tussen persoonlijk en zakelijk. Bij gunnen wil je iets graag voor een ander. Bij vergunnen gaat het om de zaak zelf. Je zou kunnen zeggen dat ver het woord gunnen verzakelijkt.

 

Toch is het begrijpelijk dat de betekenissen door elkaar lopen. Want als je iemand iets gunt dan kun je ook graag willen dat iemand recht op iets heeft. Wat kiest u? Is het de gunning van overheidsopdrachten of de vergunning van overheidsopdrachten? Beide zijn mogelijk. Als verschillende partijen inschrijven voor een project, dan wordt uiteindelijk de opdracht aan één partij gegund. Maar als bij die gunning dan ook een bepaald recht meespeelt, bijvoorbeeld op bodemonderzoek, dan is het woord vergunning meer voor de hand liggend. Beide woorden in één zin: We hebben als bedrijf een slecht imago, want deze opdracht voor landschapsbeheer is ons door de overheid wel vergund, maar wordt ons niet gegund door de actiegroepen.

guur / onguur

Er is een klein verschil in betekenis, en een groot verschil in gebruik.
 
guur               
onaantrekkelijk: van het weer: koud+nat+winderig 
Vijf tips om het binnen gezellig te maken als het buiten te guur is.
 
onguur          
onaantrekkelijk, akelig, schrikwekkend, vooral van personen 
Lowlands waarschuwt festivalgangers voor zakkenrollers en ‘andere ongure lui’
 
Het woord guur wordt ook gebruikt in de betekenis ‘onherbergzaam’: Het bleek een verlopen cafeetje te zijn in een heel gure omgeving bij een oud industrieterrein. Het woord onguur wordt soms ook nog gebruikt voor het weer, maar dit wordt in woordenboeken al jaren als verouderd bestempeld.
 
Dit woordpaar is het enige (?) paar waarbij het voorvoegsel on- geen ontkennende betekenis heeft. Oorspronkelijk ontkende  on- wel de betekenis van ‘guur’ toen ‘guur’ nog ‘vriendelijk’ betekende. Maar om toch wel doorgrondelijke redenen is onguur in de negatieve betekenis verkort tot guur: De oorspronkelijke positieve betekenis van ‘guur’ werd niet meer als zodanig herkend.
 
Voor taalgebruikers die van logica houden is het woordpaar guur-onguur misschien een aanleiding om ‘gezouten’ kritiek te leveren op ons taalsysteem. Maar die taalgebruikers kunnen altijd nog een variant bedenken op het verhaal over het weersbeestje uit de Opperlandse Taal- en Letterkunde van Battus, het weersbeestje dat besuisd en stuimig door de tuin vloog en zich voortaan beschoft wilde gaan gedragen. Elk taalsysteem blijft wrikbaar.
« Vorige123
Banner

Verwarwoordenblog

Nieuwsgierig naar de meest actuele blogs over verwarwoorden? Kijk verder op www.neerlandistiek.nl

 

 

Contact


Uitgeverij Boom
Prinsengracht 747
1017 JX Amsterdam
info@schrijfwijzer.nl
020 521 89 22

Volg Jan Renkema

Twitter.com/Jan_Renkema www.janrenkema.nl
© 2009 - 2023 Boom uitgevers Amsterdam • Privacy policy • Algemene voorwaarden
 
Vorige
Volgende
1 van 1 resultaten.