In Nederland is er een verschil in betekenis. In Vlaanderen is plooi echter wel een synoniem voor vouw. Daar kan men dan ook zowel op een 'plooifiets' als op een 'vouwfiets' rondrijden. Het onderscheid dat hierna gemaakt wordt, geldt dus alleen voor Nederland.

 

plooi

plaatselijke opbolling van materiaal

 

De bouwvakker had bij het buigen van betonstaal zijn plooiijzer op zijn voet laten vallen.

 

vouw

lijn waarlangs delen van hetzelfde materiaal over elkaar zijn gelegd

 

Ik vouw liever origami-gezichtjes dan de was.

 

Een plooi zou je kunnen zien als de eerste fase van een vouw. Als je een stuk papier wilt vouwen, ontstaat er eerste een golving, een plooiing. Als je met je vingers dan langs het hoogste punt van de opbolling strijkt, ontstaat er een scherpe hoek of vouwlijn, met een vouw als resultaat.

 

Als u dit verschil ziet tussen plooi en vouw, ziet u ook het verschil tussen rimpel en kreuk. Een rimpel is een lichte plooi in een wateroppervlak of huidoppervlak: Twee happende goudvisjes deden het water rimpelen. Toen ze lachte, leken de rimpels bij haar ogen net zonnestralen. O ja, en als je verbaasd bent of boos of heel diep nadenkt, heet een rimpel een frons. Maar dit woordgebruik beperkt zich tot voorhoofd en wenkbrauw.

 

Een kreuk is een ongewenste, niet-rechte vouwlijn, of een beschadiging: Ik heb deze afbeelding uit de prullenmand gevist, vandaar al die kreuken. Intrigerend is het verschil tussen kreuk en kreukel. Vaak geeft het achtervoegsel -el een verkleining aan, zoals in ‘drup-druppel’, ‘kruim-kruimel’. Maar bij kreukel lijkt er iets anders aan de hand. De beschadiging door kreukel lijkt groter dan die van kreuk: auto in de kreukels na klap tegen boom, passagier ongedeerd. O ja, en je kunt een kreuk ook nog draaien, dan krijg je een frommel. Dit woord kennen wij in het werkwoord verfrommelen, ‘draaiend in elkaar drukken’.

 

Als u het verschil ziet tussen plooi en vouw, ziet u ook het verschil tussen draperen en plisseren. Voor de liefhebbers. Draperen is in sierlijke plooien schikken. Plisseren betekent: op regelmatige afstanden dubbelvouwen en de vouwen persen tot ‘losse vouwen’. Beide woorden in één zin? De etalage-inrichtster drapeerde de geplisseerde rokjes op speciale standaarden. En mocht u nu in de war raken bij het plisseren van tomaten. Dat heeft er niets mee te maken. Dit woord komt van het Franse ‘éplucher’, pellen of ontvellen.

 

Over plooi en vouw is nu wel voldoende ontvouwd. Ik wens u nog veel inzicht bij het ontvouwen van uw gedachten over ontplooiing. Wat gaat u dan gladstrijken in ontvouwen? En hoe komt in ontplooiing de bolling van welke knop open tot bloei?