Er is een subtiel verschil in betekenis.
langzaam
met geringe snelheid
Langzaam kwam de trein in beweging.
traag
met (te) geringe snelheid
Internet werkt zo traag op deze computer. Ik ben echt toe aan een nieuwe.
Taal zit zo mooi in elkaar. Taal geeft ons zelfs woorden waarmee we mét de betekenis ook een licht gevoel van irritatie tot uiting kan brengen. En dat gebeurt dan vaak ook nog terloops, zonder dat het accent al te zeer valt op die irritatie. Traag is zo’n woord. Traag roept op dat iets te langzaam gaat. Vergelijk het met snel en haastig. Als je vindt dat iets te snel gebeurt, gebruik je eerder haastig. Immers Haastige spoed is zelden goed.
Natuurlijk kan langzaam ook irritatie uitdrukken. Bijvoorbeeld in: Dat ging zo langzaam! Maar dan zijn er vaak andere hulpmiddelen nodig om die irritatie tot uitdrukking te brengen. In dit geval de toevoeging van het woordje ‘zo’ en de uitroep-intonatie. En natuurlijk kan traag ook gebruikt worden zonder irritatie. Bijvoorbeeld in Het is juist goed om in een traag tempo te werken. Maar doorgaans geeft traag het signaal dat iets sneller had gemoeten, en is langzaam meer neutraal. Daarom is het Haast u langzaam en niet Haast u traag. En daarom zeggen wij Langzaam aan, dan breekt het lijntje niet. Hier zou het negatief oordelende traag iets heel vreemds doen, want het gaat juist om een positief advies.
En die ambtelijke molens dan, malen die langzaam of traag. Interessant, de ambtenaar zal een voorkeur hebben voor langzaam (dat straalt degelijkheid uit), maar de burger zegt liever traag. Toch komt de uitdrukking met langzaam veel vaker voor. Dus zo waterdicht is het onderscheid niet. Overigens is er nog een verklaring. Immers, ook langzaam kan irritatie bevatten met het oordeel dat het veel sneller had gekund. Maar toch lijkt het zo dat traag in elk geval de irritatie-betekenis heeft, terwijl die bij langzaam alleen maar tot de mogelijkheden behoort.
