De woorden worden zonder verschil in betekenis gebruikt, maar taalliefhebbers zien wel een (lastig uit te leggen) verschil.

 

absurd
te gek, extreem vreemd, ongerijmd, ongewoon
Aan de rand van onze woonwijk kom ik drie uur in een file te staan. Absurd.

 

bizar
te gek, nog nooit vertoond, grillig
Zo bizar: pasgeboren baby valt na bevalling door het treintoilet.

 

En het verschil? In een kunsttijdschrift stond ‘In het Dalí Museum in Figueres ontmoet absurd bizar’. Dus er moet wel een verschil zijn. Anders zouden we de zin over Dalí ongewoon of ongerijmd vinden, en moeten afkeuren als tautologie. De herkomst van de woorden kan licht werpen op het subtiele verschil.


Absurd komt van ‘afwijkend’ (zoals in ‘abnormaal’) van een toon (‘surd’ komt van ‘susurus’, Latijn voor ‘gefluister’). Het gaat hier om een afwijking van een toon die je al kent. Dus bij absurd ligt het accent op een afwijking van wat bekend is; op iets ongerijmds, letterlijk op iets dat niet rijmt op een woord waarmee de vorige regel eindigt. Daarom is het rijmpaar ‘Noach-coach’ ook zo heerlijk absurd. Die file van drie uur vlak bij huis, in het eerste voorbeeld, is dus absurd omdat die zo afwijkt van wat we ons gewoonlijk voorstellen bij een file. Een file begint doorgaans wat verder van huis.


Bizar komt van een Frans woord voor ‘zonderling’, een persoon met nog nooit vertoond gedrag. Het gaat dan om gedrag dat je niet kunt vergelijken met iets dat daaraan verwant is. Ook een gebeurtenis kan bizar zijn, namelijk wanneer die geen enkele overeenkomst vertoont met een andere gebeurtenis. Een bevalling in de trein is op zich niet bizar; in het nieuws worden ook bevallingen in vliegtuigen vermeld. Maar de combinatie met de val door het treintoilet is dat wel; dat is nog nooit vertoond.

 

En Dalí? Dat was een bizar persoon. Er is er maar één die zo zonderling is. Maar zijn kunstobjecten zijn absurd, want ze doen wel aan iets denken wat je al kent, alleen ze wijken daar bijzonder van af.


Nog iets anders. Als iemand ‘meer bizar’ is dan een ander, is hij dan bizarrer of bizarder? Als de klinker voor de -r kort is, zijn beide mogelijkheden juist: ‘dorrer-dorder’. Alleen bij lange klinkers en bij de toonloze -e is er maar één mogelijkheid, toevoeging van een -d: ‘zwaarder’, ‘donkerder’.