Bikkelhard
Eigenlijk is dat een vreemd verschijnsel. Dat we iemand een compliment geven en daar een woord voor gebruiken dat je associeert met iets negatiefs. Waaghalzen nemen een voorjaarsduik in de Noordzee. Omstanders roepen enthousiast: “Jullie zijn bikkels!” Bij ‘bikkelhard’ denk ik aan de ergste criminelen, meedogenloos en nietsontziend. Van Dale omschrijft ‘bikkel’ als ‘een beentje uit de hiel van een schapenpoot gebruikt om mee te spelen (os tarsi tibiale)’. Klinkt ook niet als iets wat ik zou willen zijn. Maar altijd nog liever dan een scheetje.
Gewoon blijven
Is het een restje Hollands calvinisme? Benadrukt de negativiteit het belang dat wij hechten aan bescheidenheid? Aan vooral ‘gewoon blijven’? Misschien wel. In vacatures lees je dat bedrijven een pitbull zoeken en daarmee bedoelen ze iets positiefs: iemand die heel vasthoudend is. In het echte leven doen ze honden van dat ras een muilkorf om vanwege hun vermeende agressiviteit... Of ze vragen een duizendpoot en bedoelen iemand die veelzijdig is. Maar welke actieveling wil er nu vergeleken worden met een langgerekt insect met een heleboel wriemelpootjes?
In ’t Engels
Overigens hebben andere talen ook negatieve complimenten. In “He’s one lucky bastard” is de verwijzing naar de ongetrouwde staat van de ouders nog het minste probleem. Mijn Woordenboek geeft vertalingen van bastard: van pleurislijder en ploert tot oetlul, kreng en ellendeling. Dus Engelstaligen kunnen er ook wat van en het verschijnsel komt vast in veel meer talen voor.
Mazzel
Als je geluk hebt of iets bijzonders hebt gekregen, dan ben je een bofkont. Waarom nu weer een bofkont en geen bofneus of een bofkruintje? ‘Kont’ refereert aan je achterwerk en dat haalt de glans van het boffen er een beetje af. En een van de woorden die ik graag uit het woordenboek zou schrappen is ‘mazzelpik’. In Amsterdam zeggen ze daarmee dat je een geluksvogel bent, maar er klinkt de nodige afgunst in door. Het is een samenstelling met het Joodse woord ‘mazzel’, waar niets mis mee is. Maar in deze combinatie kun je er een negatieve connotatie aan verbinden.
Bofkonten
Toch vind ik dat we mazzel hebben met een taal die zo genuanceerd is dat we met een negatief woord een positief signaal kunnen afgeven. Eigenlijk zijn we gewoon allemaal bofkonten, met zo’n duizendpotige taal tot onze beschikking. Wij lucky bastards horen het veelzijdige gebruik als een pitbull bikkelhard te verdedigen!
